NFT چیست؟ همه چیز درباره ان اف تی و توکن‌های غیرمثلی

آیا تا‌به‌حال شنیده‌اید که یک تصویر دیجیتالی ساده به قیمت میلیون‌ها دلار فروخته شود؟ احتمالاً با شنیدن این اخبار چشمانتان گرد شده و از خود پرسیده‌اید: «مگر می‌شود؟ اصلاً چرا کسی باید برای یک فایل عکس پول بدهد؟» پاسخ این سوال در کلمه‌ای سه حرفی نهفته است که دنیای هنر و تکنولوژی را زیرورو کرده است: NFT.

اگر هنوز دقیقاً نمی‌دانید داستان از چه قرار است، نگران نباشید. در این مقاله قرار است به زبانی ساده همه چیز را درباره ان‌ اف‌ تی‌ها، نحوه کارکردشان و اینکه آیا واقعاً ارزش سرمایه‌گذاری دارند یا نه، بررسی کنیم. آماده‌اید تا وارد دنیای شگفت‌انگیز مالکیت دیجیتال شویم!

ان اف تی (NFT) دقیقاً چیست؟

بیایید بدون اصطلاحات پیچیده شروع کنیم. NFT مخفف عبارت Non-Fungible Token به معنی «توکن غیرقابل تعویض» یا «توکن غیرمثلی» است. اما این یعنی چه؟
تصور کنید شما یک سند مالکیت دیجیتالی دارید که ثابت می‌کند فلان ویدیو، عکس، توییت یا آیتم بازی، فقط و فقط متعلق به شماست. این سند روی یک دفترچه کل دیجیتال و امن به نام بلاک‌چین ثبت می‌شود و هیچ‌کس نمی‌تواند آن را پاک کند یا تغییر دهد. در واقع، NFT همان سند دیجیتالی است که به فایل‌های مرسوم اینترنتی، هویت و اصالت می‌دهد.

راه‌اندازی شبکه هوش مصنوعی غیرمتمرکز Cocoon بر بستر بلاک‌چین TON

مفهوم “غیرقابل تعویض” (Non-Fungible) به زبان ساده

برای درک بهتر، بیایید دارایی‌ها را به دو دسته تقسیم کنیم:

1. دارایی‌های مثلی (Fungible): مثل اسکناس ۱۰ هزار تومانی یا بیت‌کوین. اگر من یک اسکناس ۱۰ هزار تومانی به شما بدهم و شما یک اسکناس ۱۰ هزار تومانی دیگر به من بدهید، هیچ تفاوتی ایجاد نمی‌شود. ارزش آنها یکسان و قابل تعویض است.
2. دارایی‌های غیرمثلی (Non-Fungible): مثل تابلوی لبخند ژکوند یا بلیط یک صندلی خاص در کنسرت. شما نمی‌توانید تابلوی اصلی مونالیزا را با یک پوستر چاپی از آن عوض کنید؛ چون نسخه اصلی یکتا و دارای ویژگی‌های منحصربه‌فرد است. NFTها دقیقاً در این دسته قرار می‌گیرند؛ هر کدامشان کد شناسایی خاص خود را دارند و نمی‌توان یکی را با دیگری برابر دانست.

ان اف تی‌ها چگونه کار می‌کنند؟

بیشتر NFTها روی شبکه بلاک‌چین اتریوم (Ethereum) ساخته و جابه‌جا می‌شوند، هرچند بلاک‌چین‌های دیگری مثل سولانا (Solana) و بایننس اسمارت چین هم از آن‌ها پشتیبانی می‌کنند. وقتی شما یک اثر هنری را به NFT تبدیل می‌کنید (که به این کار Minting یا ضرب کردن می‌گویند)، اطلاعات آن اثر، تاریخچه ساخت و مالکیت فعلی آن روی بلاک‌چین حک می‌شود. این یعنی هرکسی در هر جای دنیا می‌تواند چک کند که مالک اصلی این اثر کیست، اما فقط صاحب NFT است که حق فروش یا انتقال آن را دارد.

تفاوت NFT با ارزهای دیجیتال

خیلی‌ها به اشتباه فکر می‌کنند NFT هم نوعی ارز دیجیتال است. اما تفاوت بزرگی وجود دارد:

• بیت‌کوین یک پول رایج است؛ هر واحد آن با واحد دیگر برابر است (مثل دلار یا طلا).
• NFT یک کالای خاص است؛ مثل یک کارت بازی کمیاب یا یک خانه در شمال تهران! هیچ دو خانه‌ای دقیقاً شرایط یکسانی ندارند، پس قیمت و ارزششان هم متفاوت است.

کاربردهای مهم NFT در دنیای امروز

شاید فکر کنید NFT فقط عکس‌های میمون‌های کارتونی است، اما کاربرد این تکنولوژی بسیار فراتر از این حرف‌هاست.

هنر دیجیتال و کلکسیون‌ها

هنرمندان دیجیتال که سال‌ها آثارشان به راحتی کپی می‌شد، حالا می‌توانند اصل بودن آثارشان را ثابت کنند و آنها را بفروشند. کلکسیون‌های معروفی مثل CryptoPunks یا Bored Ape Yacht Club نمونه‌هایی هستند که قیمت‌های نجومی پیدا کرده‌اند.

بازی‌های بلاک‌چینی و متاورس

در بازی‌های سنتی، اگر شمشیری بخرید، با بسته شدن سرور بازی، شمشیرتان هم از بین می‌رود. اما در بازی‌های Play-to-Earn (بازی برای کسب درآمد)، آیتم‌هایی که می‌خرید به صورت NFT در کیف پول شما ذخیره می‌شوند. شما می‌توانید این آیتم‌ها یا حتی زمین‌های مجازی در متاورس را به پول واقعی تبدیل کنید.

مدارک هویتی و مالکیت معنوی

آینده NFTها احتمالاً به سمت ثبت اسناد واقعی می‌رود. تصور کنید سند خانه، مدرک دانشگاهی یا سوابق پزشکی شما به صورت یک NFT امن و غیرقابل جعل در بلاک‌چین ذخیره شود. این کار کاغذبازی‌های اداری را عملاً حذف می‌کند.

چگونه یک NFT بخریم یا بسازیم (همراه با ریسک‌ها)

1. نصب کیف پول دیجیتال
   ابتدا یک کیف پول سازگار با NFT نصب کنید؛ گزینه‌های رایج شامل متامسک و تراست والت هستند.

2. خرید ارز دیجیتال برای کارمزد و پرداخت
   برای خرید یا ساخت NFT معمولاً به مقداری اتریوم (یا توکن شبکه‌ای که استفاده می‌کنید) نیاز دارید تا هم قیمت NFT را بپردازید و هم کارمزد شبکه (Gas Fee) را تامین کنید.

   • نکته: کارمزد شبکه در زمان‌های شلوغی می‌تواند بسیار بالا باشد و بخش قابل‌توجهی از سرمایه‌تان را مصرف کند. پیش از تراکنش، حتماً میزان گس فی و ارزش کل پرداخت را چک کنید.

3. اتصال به مارکت‌پلیس NFT
   سپس کیف پول خود را به یک بازار معتبر مانند OpenSea، Rarible یا پلتفرم‌های شناخته‌شده دیگر متصل می‌کنید. در این پلتفرم‌ها می‌توانید:

   • NFT بخرید: با بررسی سازنده، سابقه پروژه، جامعه کاربری و حجم معاملات.

   • اثر خود را مینت کنید: فایل تصویر، ویدیو یا سایر محتوا را آپلود کرده و آن را به NFT تبدیل کنید.

مدیریت سرمایه و انتظار واقع‌بینانه

خرید یا ساخت NFT تضمین‌کننده سود نیست؛ ممکن است هیچ‌کس NFT شما را نخرد یا ارزش NFT خریداری‌شده کاهش شدید داشته باشد. فقط بخشی از سرمایه‌ای را وارد این فضا کنید که تحمل از دست دادنش را دارید، و قبل از هر خرید، خودتان به‌طور مستقل تحقیق کنید (DYOR).

کاربردهای NFT در دنیای واقعی

• گیمینگ: آیتم‌ها، کاراکترها و زمین‌های مجازی به‌صورت NFT در کیف پول کاربر ذخیره می‌شوند و قابل خرید، فروش و انتقال بین بازیکنان هستند.

• توکنیزه کردن دارایی‌ها: املاک، آثار هنری و دارایی‌های کمیاب می‌توانند به NFT تبدیل شوند تا مالکیت و انتقال آنها شفاف‌تر، سریع‌تر و قابل‌ردیابی شود.

• سرگرمی و موسیقی: هنرمندان می‌توانند آهنگ، بلیت یا نسخه‌های ویژه آثار خود را به‌صورت NFT بفروشند و ارتباط مستقیم‌تری با هواداران داشته باشند.

• ورزش و کلکسیون‌ها: کارت‌های دیجیتال بازیکنان، لحظات مهم مسابقات و فَن‌توکن‌ها به‌صورت NFT عرضه می‌شوند و امکان کلکسیون‌داری و تعامل بیشتر با باشگاه‌ها را می‌دهند.

• هویت و دسترسی: بلیت رویدادها، عضویت در جوامع خصوصی یا مدارک دیجیتال می‌توانند به‌شکل NFT صادر شوند و نقش «کلید ورود» معتبر در فضای آنلاین را ایفا کنند.

• و…
  

  آیا سرمایه‌گذاری در NFT منطقی است؟

  به‌طور کلی، NFT بیشتر یک بازار پرریسک و احساسی است تا یک طبقه دارایی پایدار و قابل‌پیش‌بینی. منطقی بودن یا نبودن سرمایه‌گذاری در آن، به میزان آگاهی، تحمل ریسک و افق زمانی شما بستگی دارد، نه صرفاً به هیجانی که در شبکه‌های اجتماعی می‌بینید.

  مزایا:

  • حمایت مستقیم از خالق محتوا: با خرید NFT، هنرمند، توسعه‌دهنده یا پروژه به‌طور مستقیم‌تر از کار خود درآمد کسب می‌کند و وابستگی به واسطه‌ها کمتر می‌شود.

  • پتانسیل رشد قیمتی شدید: برخی NFTها در دوره‌های رونق بازار چندین برابر رشد کرده‌اند؛ مخصوصاً کالکشن‌های کمیاب و پروژه‌هایی که جامعه قوی و برند شناخته‌شده دارند.

  • مالکیت شفاف و قابل‌ردیابی: سوابق مالکیت و تراکنش‌ها روی بلاک‌چین ثبت می‌شود و امکان جعل یا دست‌کاری عملاً از بین می‌رود.

  معایب و ریسک‌ها:

  • نوسانات بسیار بالا: قیمت بسیاری از NFTها کاملاً وابسته به جو بازار و هیجان است؛ همان‌قدر که سریع بالا می‌روند، می‌توانند به‌سرعت سقوط کنند.

  • پروژه‌های اسکم و بی‌ارزش: تعداد زیادی مجموعه بدون پشتوانه، کپی آثار دیگران یا صرفاً طرح‌های تبلیغاتی کوتاه‌مدت وجود دارد که بعد از فروش اولیه رها می‌شوند.

  • نقدشوندگی پایین: برخلاف بازارهایی مثل بیت‌کوین یا سهام، همیشه خریدار آماده وجود ندارد؛ ممکن است ماه‌ها نتوانید NFT خود را با قیمت دلخواه یا حتی نزدیک به قیمت خرید بفروشید.

  • هزینه‌های شبکه و کارمزدها: کارمزد بالای شبکه (به‌خصوص روی اتریوم) می‌تواند سود احتمالی شما را بخورد و حتی معامله‌های کوچک را از نظر اقتصادی غیرمنطقی کند.

  در عمل، اگر NFT را تنها به چشم «سرمایه‌گذاری سریع برای پولدار شدن» ببینید، احتمال ناامیدی زیاد است. اما اگر ترکیبی از علاقه واقعی به هنر/پروژه، درک تکنولوژی و پذیرش ریسک بالا داشته باشید و فقط بخشی از سرمایه غیرضروری خود را وارد کنید، می‌توان گفت برای شما «نسبتاً منطقی» است. همیشه قبل از هر خرید، خودتان تحقیق عمیق انجام دهید و بدترین سناریو (از دست رفتن بخش عمده سرمایه) را هم در نظر بگیرید.

نتیجه‌گیری

ان اف تی (NFT) چیزی فراتر از یک ترند زودگذر در شبکه‌های اجتماعی است؛ این فناوری ابزاری نوین برای تعریف «مالکیت» در دنیای دیجیتال است. چه هنرمند باشید، چه گیمر و چه سرمایه‌گذار، درک این مفهوم می‌تواند دریچه‌های جدیدی را به رویتان باز کند. فقط فراموش نکنید که در این بازار پرهیاهو، تحقیق و آموزش (DYOR) مهم‌ترین سلاح شماست.

سوالات متداول (FAQ)

۱. آیا برای ساخت NFT باید برنامه‌نویسی بلد باشیم؟

خیر. پلتفرم‌هایی مانند OpenSea این امکان را فراهم کرده‌اند که تنها با چند کلیک و آپلود فایل عکس یا ویدیو، NFT خود را بسازید (مینت کنید).

۲. آیا می‌توانم از هر عکسی در اینترنت اسکرین‌شات بگیرم و آن را NFT کنم؟

از نظر فنی بله، اما از نظر اخلاقی و قانونی خیر. اگر اثر متعلق به شما نباشد، خریداران متوجه می‌شوند و پلتفرم‌ها ممکن است حساب شما را به دلیل نقض کپی‌رایت مسدود کنند.

۳. گس فی (Gas Fee) چیست و چرا باید پرداخت کنیم؟

گس فی کارمزدی است که شما به ماینرها یا اعتبارسنج‌های شبکه بلاک‌چین می‌پردازید تا تراکنش شما (مثل ساخت یا خرید NFT) را تایید و ثبت کنند. مقدار آن بسته به شلوغی شبکه متغیر است.

۴. گران‌ترین NFT فروخته شده تاکنون کدام است؟

اثر هنری “The Merge” اثر Pak به قیمت ۹۱.۸ میلیون دلار و اثر “Everydays: The First 5000 Days” از Beeple به قیمت ۶۹ میلیون دلار از گران‌ترین NFTهای تاریخ هستند.